Blog

” Η Ελίζα ” της Ξένιας Καλογεροπούλου

1994 Ιούνιος με μαθητές του 2ου Λυκείου Διδυμοτείχου

Σκηνοθέτης Θεατρολόγος

Δήμητρα Τσιάκα

Αν μπορούσαμε να αποδώσουμε με μια γραφική παράσταση την ενασχόληση των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας κυρίως εκπαίδευσης με το θέατρο, θα παρατηρούσαμε ότι είναι μια καμπύλη «παραβολή», με αυξημένα τα άκρα και το κέντρο ελαχιστοποιημένο. Οι εκπαιδευτικοί γενικά δεν επιθυμούν να εμπλέκονται με το θέατρο και τις θεατρικές παραστάσεις διότι θεωρούν ότι είναι μια επίπονη ενασχόληση με πολλές απαιτήσεις. Και φυσικά κανείς δεν είναι διατεθειμένος να αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Εκείνοι όμως που θα θελήσουν να ασχοληθούν με τη θεατρική παιδεία και τη δραματοποίηση κάποιας παράστασης θα αφιερωθούν πάνω στο σκοπό αυτό χάνοντας τον ελεύθερο χρόνο τους, στερούμενοι των απολαύσεών τους, αλλά και ροκανίζοντας από τα υλικά αγαθά τους.

Όπως γνωρίζουμε στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ιδιαίτερα στα Γενικά Γυμνάσια και Λύκεια δεν υφίσταται ως μάθημα μέσα στο πρόγραμμα σπουδών η θεατρική παιδεία. Ως εκ τούτου ο εκπαιδευτικός που θα λάβει μέρος σε τέτοιου είδους διδασκαλίες θα είναι μέσα από πολιτιστικά προγράμματα και βιωματικές δράσεις. Για να το κάνει λοιπόν αυτό και να αναλάβει τον κόπο να ανεβάσει μια παράσταση με τους μαθητές του Γυμνασίου ή του Λυκείου χρειάζεται απεριόριστο χρόνο, υπομονή αλλά και φαντασία. Επειδή όμως είναι πολύ λίγοι αυτοί που διαθέτουν και τα τρία μαζί προσόντα αποφεύγουν συστηματικά και φοβούνται να φέρουν εις πέρας ένα τέτοιο εγχείρημα. Διότι ο εκπαιδευτικός πρώτα από όλα πρέπει να διαθέσει αρκετό χρόνο να επιλέξει το έργο που θα δραματοποιήσει ή την παράσταση που θα ανεβάσει. Είναι αναγκαίο να προστρέξει στις βιβλιοθήκες, να ανιχνεύσει στο διαδίκτυο, να ζητήσει και τη βοήθεια άλλων εκπαιδευτικών ανάλογων ειδικοτήτων, που δεν είναι σίγουρο κατά πόσο και αυτοί έχουν την όρεξη να την παράσχουν. Αν τελικά καταλήξει στο ποθούμενο αποτέλεσμα πρέπει να ανιχνεύσει τα ταλέντα των μαθητών που θα ασχοληθούν με το θέατρο.

Οι μαθητές από την άλλη πλευρά έχουν κι αυτοί τις δικές τους επιφυλάξεις διότι πρέπει να είναι άτομα με αυξημένα προσόντα επειδή και οι υποχρεώσεις τους θα είναι ανάλογες. Είναι απαραίτητο να διαθέτουν αυξημένη μνήμη, πολύ ελεύθερο χρόνο, υποκριτική ικανότητα, υπομονή, θάρρος και πυγμή για να μπορούν να υποστηρίξουν το ρόλο τους, αλλά και πάνω απ’ όλα να έχουν και τους γονείς με το μέρος τους.

Όταν λοιπόν μετά από πολύ έρευνα, μεγάλο κόπο και πολλές αλλαγές που μπορεί να γίνουν κατά την πορεία, επιλεγεί η ομάδα των ηθοποιών -μαθητών, που θα λάβει μέρος στη δραματοποίηση, θα κληθούν να πραγματοποιήσουν διασκευές ή να προστρέξουν στη δημιουργική γραφή για να τελειοποιήσουν το έργο που θα πρέπει να έρθει στα μέτρα τους.

Πρέπει να ανακαλύψουν τα τραγούδια που θα συνοδεύουν την παράσταση ή να γράψουν οι ίδιοι κάτι δικό τους ανάλογο, πράγμα που δεν είναι και τόσο εύκολο. Και φυσικά όλα αυτά πρέπει να πραγματοποιούνται στον ελεύθερο χρόνο χωρίς να σπαταλούν τα παιδιά ούτε στο ελάχιστο τις ώρες των διδακτικών μαθημάτων, αλλά ούτε και να κουράζονται οι μαθητές για να μειόνεται η επίδοσή τους. Εδώ έρχονται αντιμέτωποι όλοι οι άλλοι εκπαιδευτικοί άλλων ειδικοτήτων, που όταν το αντιλαμβάνονται δυσανασχετούν και θεωρούν την ενασχόληση με το θέατρο χάσιμο χρόνου πολύτιμου, που θα μπορούσε να αφιερωθεί σε μαθηματικά, επίλυση ασκήσεων και εκμάθηση ξένων γλωσσών για την απόκτηση διπλωμάτων.

Στη συνέχεια έρχονται οι πρόβες και η εξάσκηση των μαθητών με το ρόλο τους. Μια πολύ επίπονη και κοπιαστική εργασία και καθόλου αποδοτική από την μεριά των μαθητών, διότι δεν έχουν τις δυνάμεις και τις ικανότητες να ανταποκριθούν σε αυτό που έχουν επιλέξει. Πράγματι στην αρχή ενθουσιάζονται να αναλάβουν κάποιο ρόλο και στη συνέχεια κουράζονται, αποχωρούν γρήγορα όταν ζορίζονται, ή  η επίδοσή τους είναι πολύ χαμηλή και δεν ανταποκρίνεται στο αναμενόμενο αποτέλεσμα. Εκεί είναι που οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν την επιμονή και την υπομονή αλλά και το χάρισμα να πείθουν τους μαθητές και να τους υπόσχονται ένα ιδεατό αποτέλεσμα για να παίρνουν θάρρος να φτάσουν στο τέλος.

Άλλο θέμα είναι τα κοστούμια και τα σκηνικά που χρειάζονται κι αυτά μεγάλο κόπο και επιμέλεια από την πλευρά του εκπαιδευτικού. Κι αν ο εκπαιδευτικός έχει ταλέντο και φαντασία τα καταφέρνει, αν όχι αρκείται στο φτωχό θέατρο για το οποίο έχει μιλήσει ο Γκροτόφσκι. Φυσικά πάνω από όλα χρειάζεται και οικονομική ενίσχυση για να γίνουν όλα αυτά και μάλιστα σε μια περίοδο οικονομικής στενότητας από όλες τις πλευρές. Υπάρχει τέλος και αρνητική επιρροή από τους γονείς που δυσανασχετούν διότι ασχολούνται τα παιδιά τους με επίπονες, χρονοβόρες και κοπιαστικές ασχολίες.

Πρέπει να τονίσουμε όμως, ότι όταν ο εκπαιδευτικός τα καταφέρει να φτάσει στο τέρμα μετά από μεγάλο κόπο και θυσίες, το αποτέλεσμα είναι θεαματικό, το κοινό ενθουσιάζεται, οι γονείς γίνονται υπερήφανοι για τον κόπο που κατέβαλαν τα παιδιά τους και το μήνυμα της παράστασης γίνεται αδιαμφισβήτητα αντιληπτό από όλους.

Σε αυτό το σημείο θα ήταν καλό να παραθέσω την προσωπική μου εμπειρία από παραστάσεις θεατρικές και εκδηλώσεις που παρουσίασα ως εκπαιδευτικός στο Δημοτικό Θέατρο Λαμίας αλλά και σε άλλους χώρους θεατρικούς και βραβεία που αποσπάσαμε για τη προσπάθειά μας.

Όλη αυτή η διαδικασία κρατάει τον μαθητή σε εγρήγορση, το μάθημα γίνεται πιο ενδιαφέρον, η μάθηση πιο αποτελεσματική. Μια μελέτη περίπτωσης, μας απέδειξε ότι είναι πιο εύκολο να διδαχθούν οι μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου την “Ελένη του Ευριπίδη” μέσα από το θέατρο και να καταλάβουν το νόημα του κειμένου πιο εύκολα. Οι μαθητές αντιλαμβάνονται καλύτερα τον διττό ρόλο της Ελένης και την διπλή υπόστασή της. Με τη διασκευή του έργου αντιπαραθέσαμε την πραγματική Ελένη και την Ελένη «φάντασμα» και ξεχώρισαν και οι πιο αδύνατοι σε επίδοση μαθητές το δύσκολο νόημα της τραγωδίας.

Βλέπουμε πιο κάτω στις φωτογραφίες (1^η, 2^η, 3^η) τις δύο γυναίκες που υποδύονται την πραγματική Ελένη και την Ελένη φάντασμα. Έχουν ίδιες κινήσεις, αλλά αντίθετα χρώματα και αντιμάχονται η μια την άλλη, σαν να είναι το ίδιο πρόσωπο με διαφορετική υπόσταση. Μόνο τότε μπαίνουν στο ρόλο οι μαθητές και ενθουσιάζονται με την υπόθεση. Αυτό ακριβώς έκανε και τους κριτές στο θέατρο της αρχαίας Μεσσήνης να μας βραβεύσουν. Επίσης το τέλος έρχεται με ανάλογη μουσική και θρίαμβο της πραγματικής Ελένης ενώ αποχωρεί νικημένη η Ελένη φάντασμα.

Η προσπάθεια αυτή έφερε μεγάλη επιτυχία στην πόλη μας και όλα τα σχολεία παρακολούθησαν την παράσταση για να βοηθηθούν στην κατανόηση του δύσκολου νοήματος του κειμένου.

1^η φωτογραφία από την Ελένη του Ευριπίδη του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

2^η φωτογραφία από την Ελένη του Ευριπίδη του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

3^η φωτογραφία από την Ελένη του Ευριπίδη του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

«Ελένη του Ευριπίδη από τη βραβευμένη θεατρική παράσταση στην αρχαία Μεσσήνη».

Βλέπουμε επίσης ότι ο ρόλος της μουσικής είναι πολύ αποτελεσματικός μέσα σε μια παράσταση. Τονίζει τα συναισθήματα και αυξάνει την συγκίνηση του θεατή ιδιαίτερα στις στιγμές της κορύφωσης του δράματος.

Στη φωτογραφία πιο κάτω ο ήχος από τους δύο «νταϊρέδες» (4^η φωτογραφία) που χτυπούν ρυθμικά οι ιέρειες του χορού, προσθέτουν αισθησιακή ανάταση την ώρα που η Ελένη βγαίνει στη σκηνή με τα μαύρα ρούχα, όταν μαθαίνει για το χαμό του άνδρα της.

4^η φωτογραφία από την Ελένη του Ευριπίδη του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

Επίσης τα κοστούμια και τα σκηνικά τονίζουν την δύναμη του έργου και του ρόλου του ηθοποιού αλλά και την ιδιότητα του προσώπου που υποδύονται. Εκείνο που οι μαθητές δεν μπορούν να το πετύχουν με την υποκριτική, το κατορθώνει ένα όμορφο κοστούμι θεατρικό ή μια επιμελημένη στολή. Ένα καλοραμμένο ρούχο πάνω σε ένα παιδί αποτελεί σύμβολο μηνυμάτων.

5^η  φωτογραφία από την Ελένη του Ευριπίδη του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

Πιο πάνω βλέπουμε τη Θεονόη, Θεά-βασίλισσα, αδελφή του Θεοκλύμενου, με το κοστούμι που της δίνει θεϊκή μορφή (5^η φωτογραφία). Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να αναφερθεί η πολλή και κοπιαστική εργασία διότι προσωπικά η ίδια έραβα τα συγκεκριμένα  κοστούμια των ηθοποιών.

Άλλο στοιχείο μιας θεατρικής παράστασης είναι η μάσκα- προσωπείο που δίνει πένθιμη υπόσταση  σε ένα θεατρικό έργο (6^η φωτογραφία).

6^η φωτογραφία «Ελένη» του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

Ο χορός είναι αναπόσπαστο κομμάτι σε μια θεατρική παράσταση και μια τέχνη που θα έπρεπε να διδάσκεται περισσότερο στα σχολεία, ιδιαίτερα στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, διότι δίνει ελευθερία στην έκφραση των μαθητών,  δυναμισμό, εξάσκηση, πρωτοβουλία, φαντασία, αλλά προσθέτει και τη δυνατότητα στους μικρότερους μαθητές να γνωρίσουν τα μέρη του σώματός τους, όταν μάλιστα το μάθημα αυτό διδάσκεται σε συνδυασμό με την ανθρωπολογία και τη βιολογία. Παραδείγματος χάριν τη λειτουργία της καρδιάς, των πνευμόνων, του αυχένα, του εγκεφάλου, της σπονδυλικής στήλης, καθώς και τη λειτουργία των εισπνοών και των εκπνοών. Σε μικρότερες σχολικές βαθμίδες, όπως στο δημοτικό και το νηπιαγωγείο  θα μπορούσε να υποβοηθά το μάθημα των μαθηματικών. Αρίθμηση βημάτων, χρόνοι, διάρκεια, παύσεις. Και φυσικά θα έδινε και χαρά στους μικρούς μαθητές και θα μείωνε τη δυσκολία των άλλων μαθημάτων.

Αυτό αποδεικνύεται από την θεατρική παράσταση πάλι των μαθητών του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας και την βράβευσή τους στη Θεσσαλονίκη σε πανελλήνιο διαγωνισμό στο «ΝΟΗΣΙΣ» (7^η ,8^η φωτογραφία).

7^η φωτογραφία, «Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπρέχτ, του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

8^η φωτογραφία, «Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπρέχτ, του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

Οι μαθητές χόρεψαν το τραγούδι του Μπρέχτ «mack the knife» (7^η και 8^η φωτογραφία)

9^η φωτογραφία, «Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπρέχτ, του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

Βραβείο χορού σε Πανβαλκανικό φεστιβάλ στη Λάρισα και στο Μουζάκι.

10^η φωτογραφία , «Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπρέχτ, του 5^ου Γυμνασίου Λαμίας.

Βραβείο χορού σε Πανβαλκανικό φεστιβάλ στη Λάρισα και στο Μουζάκι.

Οι μαθητές χόρεψαν την “Kalinka” (9^η και 10^η φωτογραφία)

Όλα τα πιο πάνω είναι επιμέλεια της Δήμητρας Τσιάκα. Διασκευή, σκηνοθεσία, χορογραφία, κοστούμια, σκηνικά.

Πηγές:

Καλίνκα, χορός : https://www.youtube.com/watch?v=PwS50EDcMGE